Gluren bij de buren: Door gezamenlijke geschiedenissen zijn er grote overeenkomsten tussen Nederlandse en Vlaamse gemeenten, maar er zijn ook verschillen ontstaan. Wat staat er op het spel bij Vlaamse gemeenteraadsverkiezingen? Wat kunnen we leren van onze Vlaamse buren?

Na de gemeenteraadsverkiezingen breekt een tijd van collegevorming aan, waarin politieke partijen (meestal de grootste) onderhandelen over de koers van de gemeente voor de komende vier jaar. Wat zijn de belangrijkste opgaven waar een stad als Nijmegen een antwoord op moet vinden? Wat zijn de belangrijkste punten die in het coalitieakkoord van een landelijke gemeente als Bernheze moeten komen te staan?

De gemeenteraadsverkiezingen moeten worden aangegrepen om in het lokaal bestuur tot een ‘nieuw normaal’ te komen na de coronacrisis. De Raad voor het openbaar bestuur onderzocht welke gevolgen de coronacrisis heeft gehad voor het lokaal bestuur en komt met aanbevelingen over wat nodig is voor de toekomst.

Waarom stemmen kiezers op een bepaalde partij? Waarom blijven ze thuis? Wat weten we van lokaal kiezersonderzoek?

Wie zijn raadsleden? Hoe geven ze invulling aan hun vertegenwoordigende rol? Hoe oordelen inwoners hierover?

In een aantal gemeenten worden geen verkiezingen gehouden omdat daar in november herindelingsverkiezingen zijn gehouden. De afgelopen decennia zijn veel gemeenten samengevoegd waardoor zij flink groter zijn geworden. Wat is de achtergrond van die trend? Is het einde in zicht? En: wat zijn de gevolgen van fusies voor de lokale politiek en het lokaal bestuur?

Straffen kiezers partijen af als hun politici betrokken zijn in wangedrag? Of bestaat er niet zoiets als slechte publiciteit? Dit minicollege geeft de antwoorden.

Gemeenten hebben de afgelopen 30 jaar steeds meer taken gekregen, welke gevolgen heeft dat gehad voor de lokale democratie?

Bijna een op de drie kiezers stemt op lokale partijen. Ze worden gemakkelijk over een kam geschoren, maar de onderlinge verschillen zijn groot. Welke verschillende soorten zijn er te onderscheiden? Hoe verschillen ze van landelijke partijen? Waarom zijn ze zo populair zij de kiezer?

Na de verkiezingen moet worden bepaald wie als wethouders de gemeente gaan besturen. Meestal levert een meederheidscoalitie de wethouders, maar het kan ook anders. Er wordt dan niet gewerkt met coalitieakkoorden maar met raadsakkoorden; wethouders zitten dan niet namen hun partij in het college van B&W, maar namens de hele raad. Wat zijn er ervaringen hiermee? Is dit de toekomst?

De thema’s waar gemeenteraadsverkiezingen over gaan en de problemen waar gemeenten voor staan, zijn in elke regio anders. De Randstad en stedelijke regio’s in Brabant en Gelderland kampen met een gebrek aan betaalbare woningen, terwijl andere regio’s te maken hebben met demografische krimp of mestproblematiek. Hoe kan het denken over brede maatschappelijke welvaart gemeenten helpen om goede keuzes te maken?

Hoe komen gemeenten aan hun geld? Welke belastingen heffen ze en welke inkomsten krijgen ze van het Rijk? Mogen ze zelf uitmaken hoe ze het besteden? Is het verstandig om gemeenten zelf meer belasting te laten heffen? Johan de Kruijf neemt ons mee in de wondere wereld van de gemeentefinanciën.

In veel gemeenten is een alternatieve vorm van representatieve democratie tot ontwikkeling gekomen: de burgertop of het burgerforum, waarvan de deelnemers niet gekozen worden maar door loting geselecteerd. Wat zijn ervaringen met deze burgertoppen?

Grote maatschappelijke problemen openbaren zich het duidelijkst in gemeenten en ook daar wordt het eerst naar oplossingen gezocht. We hebben het dan vaak over maatschappelijke opgaven, zoals woningnood, armoede, of klimaatproblemen. Om die aan te pakken werken gemeenten opgavegericht. Opgavegericht werken is een grote trend, maar wat is het precies? Wat is er voor nodig dat het niet bij vage beleidsplannen blijft? Tom Overmans (USBO) legt uit wat nodig is om van opgavegericht werken een succes te maken.

Steeds meer gemeentelijke taken worden door regionale samenwerkingsverbanden uitgevoerd. Op het oog lijkt er sprake van een wirwar aan regionale samenwerkingsverbanden, maar wie beter kijkt ziet regionale bestuurlijke ecosystemen. Waarom wordt er steeds meer in regionaal verband aangepakt? Hoe werkt regionaal besturen in de praktijk?

Waarom gaan kiezers stemmen bij gemeenteraadsverkiezingen en waarom blijven ze thuis? Nicolette Ouwerling en Anne van de Meerakker van bureau Citisens presenteren onderzoek naar de motieven van stemmers en niet-stemmers en eindigen met een aantal tips. Hoe kunnen gemeenten de opkomst bevorderen?

De gemeenteraad is de lokale volksvertegenwoordiging. Raadsleden laten de problemen, wensen en ideeën uit de samenleving doorklinken in beleid. Formeel zijn ze de opdrachtgever van het college van burgemeester en wethouders.  Wat is de praktijk? Welke middelen heeft de gemeenteraad om zijn rol te vervullen en in welke mate maakt de raad hier goed gebruik van? 

Waar staan lokale partijen? Klopt het beeld dat ze populistisch zijn? Simon Otjes praat ons hierover bij en deelt met ons de eerste resultaten van een baanbrekend onderzoek naar gemeentelijke verkiezingsprogramma’s.

Behalve via verkiezingen hebben inwoners vooral lokaal veel mogelijkheden om een inbreng te hebben in de besluitvorming. Welke participatiemogelijkheden zijn lokaal tot ontwikkeling gekomen en welke ervaringen hebben we hiermee?

De vragen die spelen rondom de gemeenteraadsverkiezingen.